[BẠN ĐÃ NGHĨ ĐÚNG CÁCH CHƯA?] - PHƯƠNG PHÁP 5WHY VÀ 5SO

1. Phương pháp 5WHY

Tìm ra căn nguyên của vấn đề là một trong những kỹ năng có tác dụng cực kỳ to lớn mà chúng ta thường dùng trong công việc cũng như trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng để tìm ra được mấu chốt sự vật vốn không đơn giản, đối mặt với cùng một vấn đề, có người có thể tìm được nguyên nhân sâu xa nhất, có người lại chỉ thấy được bề nổi của vấn đề, thậm chí là nhận diện không đúng nguyên nhân, phí công vô ích.

Đây chính là sự khác biệt dựa trên khả năng tư duy của mỗi người, cũng có thể coi đây là sự khác biệt giữa khả năng tư duy chuỗi logic dài và ngắn.

Đối với phần lớn các tình huống, tư duy chuỗi logic của chúng ta quá ngắn thường đồng nghĩa với hạn hẹp, không tìm ra nguyên nhân sâu xa của vấn đề. Vậy làm thế nào mới có thể tìm ra được nguyên nhân sâu xa. Ở đây tôi xin giới thiệu với các bạn một phương pháp vô cùng đơn giản đó là: Phương pháp tư duy 5WHY.

Về định nghĩa, tư duy 5WHY là thuật ngữ dùng để chỉ hành động liên tiếp truy hỏi “Tại sao?” cho đến khi tìm ra nguyên nhân then chốt của vấn đề.

Ta có Case Study: Mặt tường phía Đông của viện bảo tàng đã bị ăn mòn nặng, còn phải thường xuyên quét sơn làm mới. Một ngày nọ, quản lý thư viện lại phát hiện ra bức tường tiếp tục bị hư hỏng nghiêm trọng, lúc này ông buộc phải đưa ra quyết định làm thế nào để xử lý sự việc này.

Thay vì chỉ đề xuất quét sơn hết lần này đến lần khác, khi sử dụng phương pháp tư duy 5WHY, ta xâu chuỗi được rằng:

Tường bị ăn mòn

Tại sao vậy?

Bởi vì nhân viên vệ sinh sử dụng chất tẩy rửa có tính ăn mòn cao.

Tại sao phải dùng chất tẩy rửa có tính ăn mòn cao?

Bởi vì trên tường có rất nhiều phân chim, dùng chất tẩy rửa thông thường, sẽ không sạch được.

Tại sao trên tường có nhiều phân chim?

Bởi vì trên mặt tường phía Đông có rất nhiều nhện, chim lại ăn nhện.

Tại sao lại có rất nhiều nhện?

Bởi vì trên tường có nhiều côn trùng, nhện ăn côn trùng nhỏ.

Tại sao lại có sự xuất hiện của công trùng?

Bởi vì bên cạnh tường có cửa sổ, buổi tối côn trùng bị ánh sáng thu hút.

Do đó, cách giải quyết vấn đề chính xác sẽ là lắp đặt rèm cửa chắn sáng, hàng ngày trước khi mặt trời lặn thì kéo rèm cửa vào.

2. Phương pháp 5SO

SO có nghĩa là “Vậy thì sao?”, “Vậy thì thế nào?”, “Sẽ có ảnh hưởng gì?”, vì vậy định nghĩa của phương pháp 5SO như sau:

Phương pháp tư duy 5SO đề cập đến kết quả này sinh ra từ việc liên tục đặt câu hỏi đối với một hiện tượng, để tìm ra tác động sâu xa có nó thể tạo thành trong tương lai.

Tìm kiếm kết quả là bản năng của con người, nhưng cũng giống như truy tìm nguyên nhân, chuỗi tư duy logic bản năng quá ngắn thường xuyên khiến chúng ta chỉ có thể thấy những kết quả hết sức đơn giản mà thiếu hụt tầm nhìn xa về tác động sâu rộng của nó. Khi đánh cờ, bạn chỉ có thể tính trước một, hai bước, đi tìm việc bạn thường chẳng có kế hoạch nghề nghiệp cho vài năm tiếp theo. Còn đầu tư tài chính chính là việc cần đến kết quả của lối suy nghĩ sâu xa nhất, nghe nói yếu tố con người thường chiếm đến 80% khả năng thành bại lỗ lãi.

Chúng ta hãy xem xét một ví dụ kinh điển dưới đây để có thể nắm bắt được những lợi ích mà phương pháp tư duy 5So mang lại.

Khoảng tháng 7/2013, tin tức về việc thành lập khu thương mại tự do Thượng Hải được đăng tải rầm rộ trên mạng.

Chính phủ đã có thư xác nhận, tính chính xác của tin tức rất lớn, thị trường cổ phiếu A giống như một mạch nước ngầm, âm thầm dao động. Mặc dù tin tức đã được công bố từ tháng 7 nhưng toàn bộ thị trường cổ phiếu A vẫn chậm chạp chẳng có chút động tĩnh gì, chỉ có cổ phiếu của công ty Thương mại Vật Liệu Thượng Hải là tăng lên.

Logic tăng giá của loại cổ phiếu này rất rõ ràng, vì là khu vực thương mại tự do nên cổ phiếu của các doanh nghiệp địa phương chắc chắn có tương lai. Cổ phiếu của doanh nghiệp này tăng giá sớm nhất, nhưng sau đó thì sao? Khu vực thương mại tự do Thượng Hải là một chính sách lớn, vậy mà nó chỉ có lợi cho một loại cổ phiếu thôi sao. Gần hai tháng trôi qua, thị trường vẫn hết sức chậm chạp.

Đến cuối tháng 8, thị trường cuối cùng cũng khởi sắc. Giá cổ phiếu của công ty Hậu cần Hoa Mậu bắt đầu tăng.

Logic ở đây là, nếu như giao dịch cổ phiếu của các doanh nghiệp địa phương Thượng Hải thu được lợi ích đúng như mong đợi, khi khối lượng thương mại tăng lên thì rõ ràng ngành vận tải , hậu cần của địa phương sẽ phát triển mạnh.

Nếu quá trình được thực hiện bằng phương pháp 5SO:

Khu thương mại tự do sắp được thành lập

Vậy thì sao? Điều gì sẽ xảy ra?

Hoạt động kinh doanh của các công ty thương mại địa phương Thượng Hải sẽ tăng mạnh, cổ phiếu của các doanh nghiệp tương ứng, tiêu biểu là công ty Thương mại Vật liệu Thượng Hải chắc chắn sẽ tăng.

Vậy thì sao? Điều gì sẽ xảy ra?

Nghiệp vụ thương mại phát triển mạnh, ngành hậu cần tương ứng sẽ phát triển như vũ bão, vì vậy giá cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng trong ngành hậu cần.

Đó là một ví dụ của việc phương pháp 5SO được thực hiện rất khoa học.